SZUBIN MOJĄ MAŁĄ OJCZYZNĄ
„Folklor to swoiste piękno i polskość, które godzi się ratować”

Kultura duchowa każdego narodu opiera się w dużej mierze na kulturze ludowej. Jest ona najgłębiej w historii zapuszczonym korzeniem, z którego naród czerpie bogactwo etyczne i estetyczne. Owszem, folklor i kulturę ludową wyróżnia pewien prymitywizm, prostota, banał, ponieważ dotyczy najpierw społeczności prymitywnych i plemiennych. Do naszych czasów przetrwało wiele prastarych mitów, rytuałów, obrzędów, zwyczajów, tańców, wytworów plastycznych, legend, przysłów, pieśni. Jest to stara, czasem przyżółkła, ale jakże cenna perła odziedziczona po przodkach. Etnomuzykolog profesor Jan Stęszewski uważa, że „w celu wzmocnienia więzi wspólnoty narodowej oraz podniesienia poziomu kulturalnego ludności należy udostępnić i ułatwić szerokiemu ogółowi korzystanie z dzieł sztuki dawnej i współczesnej (...) przez organizowanie na szeroką skalę koncertów ludowych (...), festiwalów (...).

Naszym obowiązkiem jest uczyć od najmłodszych lat miłości do Małej Ojczyzny i budzić respekt przed historią. Należy wykorzystać naturalną ciekawość dziecka i organizować różnorodne działania w przedszkolu, a przede wszystkim w środowisku. Folklor jest częścią naszej kultury, zamkniętą kartą i właściwie do tej karty się tylko zagląda.
 

Na folklor składa się muzyka, taniec, tradycje oraz sztuka poszczególnych regionów kraju. Folklor to  zbiorcze określenie tendencji sięgania do szeroko pojętej tradycji, budowanie pomostu między tym co odeszło, a tym co żyje, pomostu pomiędzy wnukami i ich dziadkami.


Dziecko w przedszkolu jest otwarte na nowe doświadczenia, a co najważniejsze rozpoczyna się u niego kształtowanie poczucia systemu wartości i przynależności do konkretnego miejsca. Związek z własnym regionem jest sprawą bardzo istotną dla ukształtowania w dziecku poczucia własnej tożsamości. Lepsze poznanie i zrozumienie swoich korzeni wpływa na kształtowanie osobowości dziecka otwartego na otaczającą je rzeczywistość.


Uświadomienie dziecku, że jego naturalne środowisko: rodzina, społeczność lokalna, ojczyzna są wielką wartością daje poczucie bezpieczeństwa i naturalnej przynależności, które nie jest możliwe bez identyfikacji z najbliższym środowiskiem. Region jest rzeczywistością zakorzeniającą człowieka w bliskiej mu wspólnocie, kulturze i terytorium, a tym samym daje poczucie bycia u siebie, bycia sobą. Nie ma „zakorzenienia” bez przeszłości, bez środowiska naturalnego ukierunkowanego pod każdym względem: historycznym, geograficznym, etnicznym i kulturowym. Niektóre elementy folkloru giną, bo forma ulega przemianom, ale niezmiennie żyje treść - dawne, ale wciąż aktualne zasady moralne, poczucie piękna, wspólnotowość i więzy rodzinne.

W swojej pracy pedagogicznej rozpoczęłam cykl zajęć w celu zainteresowania dzieci folklorem Pałuk, środowiskiem społecznym i przyrodniczym tego regionu.

Aby łączyć się z innymi na zasadzie partnerstwa i bezpieczeństwa musimy wiedzieć o swoich wartościach, być otwartymi na wartości innych i umieć się z nimi dzielić. Dlatego też edukacja regionalna jest dla nas nauczycieli nowym wyzwaniem do rozwijania u dzieci aktywności, twórczości, do budowania własnej wartości i dostrzegania jej u innych, poznawania „małej” i „dużej” ojczyzny.

Realizując przez okres dwóch lat program własny: „Taniec sposobem stymulowania rozwoju dziecka w przedszkolu” oprócz zawartych w nim treści tanecznych, zaplanowałam również spotkania z instruktorem rękodzieła Małgorzatą Bołka działającą przy Szubińskim Domu Kultury. Dzieci wzorując się na treściach podstawy programowej zaczęły interesować się tradycjami i obrzędami sztuki ludowej swojego regionu. Poznawały i podczas zajęć plastycznych wykonywały elementy ludowej sztuki zdobniczej własnego regionu.

Na początku odbywały wycieczki na wystawy sztuki ludowej Pałuk, oglądając zdobnictwo twórców ludowych.

Czteroletnie dzieci z wielkim zainteresowaniem obserwowały wytwory sztuki pałuckiej. Jednocześnie zgłębiały treści uzyskane od instruktora rękodzieła, uczyły się nazewnictwa bogacąc słownictwo regionalne oraz kształciły w sobie wrażliwość estetyczną.

Wystawa pokonkursowa Sztuki Pałuckiej wywarła na dzieciach niesamowite wrażenie. Polski folklor ludowy wraz ze swoimi zwyczajami, obrzędami, tańcem, przyśpiewką, przemawia do dziecięcej wyobraźni. Jest lubiany przez dzieci, bo jest prosty, zrozumiały, nieprawdopodobnie barwny i trochę bajkowy.

Wzorując się na przykładzie myśli filozoficznej Kartezjusza: „Cogito, ergo sum” i doktrynie filozoficznej, od racjonalizmu do empiryzmu, wprowadziłam dzieci w świat wartości odkrywanych i poznawanych. Kiedy dzieci już doszły do prawdy i wiedzy, rozpoczęły swoje manualne umiejętności wykonując (niełatwe zresztą) motywy ludowe. Podczas co miesięcznych spotkań z instruktorem dzieci rozpoczęły swoje proste wytwory od kwiatów: astry i róże, wykonane z krepy i bibułki. W późniejszym etapie zrobiły łańcuch pałucki na choinkę, bukiet żniwny i rózgę. Uwieńczeniem dziecięcych zdolności artystycznych było zorganizowanie w klasie kącika ludowego, niejednokrotnie podziwianego przez rodziców. 

Podczas tworzenia elementów zdobniczej sztuki ludowej dzieci ćwiczyły spostrzegawczość, pamięć wzrokową, wyobraźnię. Nabyły pewności siebie i samodzielności podczas realizacji zadań oraz rozwijały indywidualne zdolności plastyczne.

Inną formą zaszczepienia przywiązania do tradycji ludowych była zorganizowana wycieczka do Zagrody pałuckiej w Gąsawie. Dzieci miały sposobność przygotowania śniadania wielkanocnego. Usłyszały dużo treści o tradycjach i zwyczajach wielkanocnych.

Śniadanie wielkanocne sprawiło dzieciom wiele radosnych przeżyć. Dumne ze swojej pracy skonsumowały przygotowane dania a pobyt w zagrodzie napełnił ich kolejnym bogatym doświadczeniem.

Przedszkolaki  zdobyły podstawę ku temu, by budować swój własny świat wartości, czerpiąc wzór z tradycji i kultury ich rodzimego regionu. Cieszy fakt, iż to właśnie przedszkole zainicjowało w nich ideę, którą przekażą swym potomnym. Dzięki temu staną się kreatorami i kontynuatorami kultury całego narodu, ocalą od zapomnienia dawną kulturę ludową z jej sztuką, muzyką, tańcem i zwyczajami. Lepsze poznanie i zrozumienie swoich korzeni wpłynie na kształtowanie osobowości dziecka otwartego na otaczającą go rzeczywistość. Warunkuje również świadomość tego, kim jestem, gdzie mieszkam i skąd pochodzę. Uczy szanowania otaczającego świata, miłości do Małej Ojczyzny, a także budzi respekt przed jej historią. Rozwija ponadto chęć bycia bezpośrednim sprawcą swoich doznań poznawczych oraz poczynań. Rozbudza ciekawość świata, uwrażliwia na wartości i kształtuje postawy patriotyczne i obywatelskie.

Zaznajomienie dzieci ze sztuką własnego regionu, z tradycjami ludowymi oraz z tańcami w przedszkolu skłania do  kształtowania u dzieci potrzeby przynależności społecznej oraz wprowadzania ich w świat wartości estetycznych. Kontakt dziecka ze sztuką i kulturą kształci jego osobowość w sferze intelektualnej, moralno-społecznej oraz rozwija postawę twórczą i wyobraźnię. Przedszkolaki uczą się przywiązania do własnej rodziny, wsi, miasta, tradycji, później przyjmują dojrzałą postawę patriotyczną. Rozwijają się u nich trwałe zainteresowania  własną ojczyzną, jej historią, teraźniejszością.

LITERATURA

1.      Artykuł prof. Jana Stęszewskiego „Folklor i folkloryzm wczoraj, dziś i jutro”
folderze XXV Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu nad Wisłą, Lublin 1991, a aktualizowany w 2002 roku.

2.      J. Burszta, Lubelska rozmowa o folkloryzmie, "Literatura Ludowa", 1987: 4/6, s. 75.

3.      M. Skrzypek, Folkowa gorączka złota, "Czas Kultury" , 2000: 4

4.      „Dziedzictwo kulturowe, założenia programowe" MEN, Warszawa 1995r.

5.      "Problem upowszechniania wartości kulturalnych" wydanej w 1938 roku w Warszawie autor nieznany

6.      „Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla przedszkoli”- z rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 23 grudnia 2008 r.

7.      „Pałuki – moja mała Ojczyzna”, „Wychowanie w przedszkolu”, 2005: 4, s. 26-28.