REALIZACJA PROJEKTU EDUKACYJNEGO: „ŻYJ Z PRZYRODĄ W ZGODZIE”.

„Musimy nauczyć się dbać o środowisko, w którym mamy żyć.

Chodzi tylko o to, czy nauczymy się tego na czas”.   

                        (David Gates)

W roku szkolnym 2008/2009 realizowany był w oddziałach przedszkolnych w SP w Mokronosie proekologiczny projekt edukacyjny: „Żyj z przyrodą  w zgodzie”.

Do realizacji tego projektu zaprosiłam nauczycielki wychowania przedszkolnego z naszej szkoły. Projektem zostały objęte dzieci z oddziałów przedszkolnych, a więc przedszkolaki w wieku od 3 – 6 lat, a także ich rodzice.

Celem projektu było:

• Kształtowanie świadomości ekologicznej i opiekuńczej postawy wobec przyrody już od najmłodszych lat;
• Uwrażliwienie dzieci na przejawy bezmyślnego, konsumpcyjnego stosunku do otaczającego nas świata;
• Budzenie wrażliwości ekologicznej poprzez bezpośredni kontakt z przyrodą i literaturą dziecięcą ją opisującą;
• Wykorzystanie różnych form skutecznego oddziaływania na kształtowanie postaw i cech charakteru młodego człowieka;
• Współdziałanie z rodzicami i innymi osobami dorosłymi na rzecz ochrony środowiska;
• Włączenie większej liczby dzieci w cykl bezpośrednich działań promujących zdrowy i zgodny z naturą styl życia.
•  

 Pomysł projektu zrodził się po przeczytaniu książki pani Lubomiry Domki: „Kryzys środowiska a edukacja dla ekorozwoju”.

 W książce swej autorka – dobrze znana mi profesor UAM w Poznaniu -  porusza problem kryzysu ekologicznego i szanse jego zażegnania. Publikacja składa się z dwóch części. W pierwszej , zatytułowanej „Świat w okowach kryzysu ekologicznego” , w bardzo skrótowy sposób ujmuje zagrożenia ekologiczne, będące wynikiem nieodpowiedzialnej i niszczącej działalności czlowieka. Część druga: „Edukacja dla ochrony środowiska i ekorozwoju” podkreśla międzynarodowe starania i wysiłki zmierzające do rozwijania świadomości ekologicznej społeczeństw poprzez upowszechnianie różnych form edukacji środowiskowej. Za wszystkimi tymi przedsięwzięciami ze strony władz międzynarodowych musi iść w parze powszechne rozwijanie świadomości ekologicznej. Odbywać się to musi poprzez „oddziaływanie na wrażliwość ludzi, ich emocje, dostarczanie wiedzy o problematyce środowiskowej, kreowanie aktywnych postaw wobec ochrony środowiska” – czytamy w pracy naukowej. Rozwijanie świadomości ekologicznej rozpocząć należy od najmłodszych i najbardziej wrażliwych: od dzieci i młodzieży, z którą pracujemy. Chodzi o to, aby nie było rozbieżności między deklarowanym stosunkiem do przyrody a faktycznymi wyborami postaw i aby młody człowiek potrafił spojrzeć na wiele problemów z punktu „interesów” przyrody, a nie tylko własnych.

We wrześniu napisałam szczegółowy plan projektu, który następnie przedstawiłam koleżankom jako propozycję do realizacji na rok szkolny. Pomysł bardzo się spodobał; jego realizację rozłożyłyśmy na kolejne miesiące roku szkolnego 2008/2009.

Część działań i zadań realizowałyśmy razem, część we współpracy z rodzicami, a jeszcze inne przedsięwzięcia w ramach projektu realizowane były w poszczególnych grupach przedszkolnych.

Działania związane z projektem rozpoczęliśmy od zapoznania dzieci z „Dekalogiem ekologicznym”.

DEKALOG EKOLOGICZNY

1. Obchodź się troskliwie z ziemią, powietrzem, wodą i zwierzętami. To twoi bracia i siostry.   

2. Nie okradaj przyszłości. Szanuj swoje dzieci. Podaruj im życie w czystym środowisku.   

3. Otrzymując życie, dostałeś wolność i ograniczone rezerwy surowców.    

4. Rozbudzaj w dzieciach miłość do natury.

5. Ludzkość może używać różnych technologii. Raz zniszczonego życia nie stworzy na nowo.   

6. Powołaj w swoim otoczeniu grupę ekologów, która zapobiegnie katastrofom w środowisku.

7. Odsuń się od wszelkich broni.

8. Ćwicz samodyscyplinę.

9. Znajdź w tygodniu czas, aby żyć ze światem, nie tylko go używaj.

10. Nie posiadasz ziemi – jesteś jej opiekunem.

Postulaty „Dekalogu ...”- po uprzedniej modyfikacji i przełożeniu na język dziecięcy - omówione zostały w poszczególnych grupach podczas zajęć edukacyjnych. Wynikające z nich postanowienia oraz znaczenie tych słów stały się ważnym kluczem do rozpoczęcia dalszych , konkretnych działań praktycznych. Tekst dekalogu poznali również rodzice na pierwszym spotkaniu. Dzięki temu mogli bliżej poznać zamierzenia edukacyjne i plany oddziaływań wychowawczych na dany rok szkolny. Pomogło to ujednolicić oddziaływania wychowawcze domu i przedszkola. Tekst „Dekalogu ekologicznego” zamieszczony został również na gazetce dla rodziców w „Kąciku sześciolatka” .

 We wrześniu wzięliśmy udział w ogólnopolskiej akcji: „Sprzątanie Świata - Polska”.

Jubileuszowa XV edycja tej akcji przebiegała pod hasłem: „Ziemia w Twoich rękach”. Odpowiadając na zaproszenie Urzędu Miasta i Gminy Koźmin Wlkp. – głównego organizatora tej akcji na naszym terenie, nasza szkoła przystąpiła również do wielkiego sprzątania. Nie mogło wśród sprzątających zabraknąć także najmłodszych, czyli przedszkolaków ze wszystkich oddziałów przedszkolnych.

W prowadzonym przeze mnie oddziale zerowym dzień sprzątania maił szczególną oprawę; było to wielkie wydarzenie w życiu przedszkolnym, do którego starannie się przygotowaliśmy.

Już w przeddzień zapoznałam dzieci z problemem utylizacji śmieci. Metodą „burzy mózgów” dzieci przedstawiały propozycje, co zrobić ze zużytymi bateriami, zbitą szklanką, przeczytaną gazetą, plastikową butelką po wodzie mineralnej itd. Propozycje dzieci, zapisane przeze mnie na dużym arkuszu, zostały następnie zweryfikowane i uporządkowane. Przy okazji zorientowałam się, jakimi sposobami niszczy się śmieci w gospodarstwach domowych na naszym terenie. Zwróciłam uwagę dzieciom na nieprawidłowe lub szkodliwe dla środowiska sposoby spalania np. plastikowych opakowań czy folii. Tej ostatniej wypowiedzieliśmy walkę deklarując używanie torb ekologicznych wielokrotnego użytku przy robieniu zakupów, a swoje stroje gimnastyczne postanowiliśmy przepakować z foliowych worków do uszytych woreczków gimnastycznych.

Następnie zaprosiłam dzieci do znanej im zabawy: „Stary niedźwiedź”, ale ze zmienionymi słowami. Bardzo się dzieciom ta zmieniona wersja spodobała i postanowiliśmy się jej nauczyć, a potem w zabawie używać nowych, „ekologicznych” słów. Zabawa ta stała się następnie inspiracją do twórczości plastycznej; dzieci przy użyciu dostępnych materiałów obrazowały treść piosenki. Po zajęciach wybraliśmy się na spacer niedaleko szkoły, gdzie stoją pojemniki na opakowania plastikowe i szkło ( od kilkunastu już lat w naszej gminie w ten sposób segreguje się niektóre rodzaje śmieci).

Na zakończenie dnia zapowiedziałam dzieciom, że jutro odbędzie się w naszej szkole sprzątanie świata. Przybliżyłam nieco dzieciom to trudne pojęcie i wyjaśniłam, że jest to taka symboliczna akcja, bo przecież sprzątać wokół siebie musimy na co dzień. Dzieci przed odejściem do domów zgodziły się, że wspólnie z dorosłymi posprzątają swoje obejścia i najbliższe otoczenie domu; wszak sprzątanie powinniśmy zacząć od swego podwórka.

Nazajutrz, w ranku, dzieci zdały spontanicznie relacje z dnia poprzedniego. Przypomniały mi również, że dziś to wielkie wydarzenia. Wspólnie z dyżurnymi odebraliśmy w sekretariacie niezbędne do sprzątania akcesoria (rękawice, worki foliowe). Potem, siedząc w kręgu dzieci wysłuchały wiersza H. Bechlerowej: „Czy to nasze?”. Postawa bohaterów wywołała spontaniczne reakcje dzieci; byłam naprawdę dumna, że dzieci potrafiły jednoznacznie ocenić zachowanie niegrzecznych chłopców.

Po śniadaniu zainteresowałam dzieci globusem. Niektóre dzieci znały go jako kulę ziemską. Chwyciłam go i zaproponowałam wspólną zabawę w kręgu. Dzieci podawały z rąk do rąk globus w sposób zaproponowany przeze mnie, np. „globus jest bardzo ciężki”, „globus jest lekki jak piórko”, „globus jest tak ciężki, że nie można go unieść, a jedynie toczyć”, itd.

W nawiązaniu do zabawy wyjaśniłam myśl przewodnią tegorocznej akcji: „Ziemia w Twoich rękach” zwracając uwagę, jak wiele od dzieci i dorosłych zależy.

Poprosiłam dzieci do „papierowej zabawy”, czyli tańca przy muzyce i zabaw ruchowych, gdzie kawałki gazet były raz kałużą, raz kamieniem, a jeszcze innym razem parasolem.

Następnie zabraliśmy sprzęt i wyruszyliśmy do pracy.

Zagrzewał do niej wiersz Teresy Fiutowskiej: „Szalona  wyliczanka”. Dzieci z ogromnym zapałem dokładnie sprzątały papierki wokół najbliższego otoczenia szkoły.

Pełne worki śmieci pokazaliśmy panu dyrektorowi i zrobiliśmy sobie pamiątkowe zdjęcie, a następnie zanieśliśmy je( po wspólnych ustaleniach) do szkolnej kotłowni, gdzie je pan woźny w sezonie grzewczym wykorzysta. Znalezione plastikowe butelki dzieci wyrzuciły bezpośrednio do pojemnika na odpady plastikowe.

Po południu zaproponowałam dzieciom pracę plastyczno – techniczną: śmieciowe ludki. Z przygotowanych wcześniej przeze mnie i dzieci plastikowych butelek, kubków po jogurtach i serach, oraz innych śmieci i materiałów, dzieci dały upust swej fantazji i wykonały wspaniałe plastikowe ludziki, które później wykorzystały do zabawy. Najpierw jednak zorganizowaliśmy wystawę w szkolnej świetlicy pod hasłem: „Śmieciowe Ludki”. Wystawę mogły obejrzeć dzieci klas starszych, a także dorośli odwiedzający szkolną świetlicę.

Akcja „Sprzątanie Świata” oraz wystawa plastyczna: „Śmieciowe Ludki” miały na celu:

• kształtowanie właściwych postaw proekologicznych wśród dzieci;
   
• uczenie dzieci od najmłodszych lat właściwego gospodarowania odpadami i wychowanie ludzi świadomych zagrożeń dla środowiska;
   
• utrwalanie właściwych nawyków porządkowych podczas zajęć, zabaw i w codziennych sytuacjach;
   
• uczenie dzieci respektowania praw przyrody: poszanowania trawników, kwiatów, zwierząt itd.;
   
• uświadomienie dzieciom, że jesteśmy cząstką przyrody i od nas bardzo wiele zależy;
   
• pokazanie dzieciom, że i śmieci mogą się na coś przydać, jeśli je mądrze zagospodarujemy;
   
• kształtowanie u dzieci właściwej postawy wobec kolegów w zabawie, respektowania prawa innych do odpoczynku i ciszy.

 Akcja „Sprzątanie Świata” to jedno z wielu przedsięwzięć podejmowanych przez instytucje i organizacje , którym leży na sercu dobro przyrody i los naszej planety. Słusznie też akcje tego typu kierują organizatorzy w pierwszym rzędzie do instytucji oświatowych. Od nich bowiem, od zaangażowania nauczycieli , od tego, jak pokierujemy działaniami dzieci, zależy powodzenie akcji i wymierne rezultaty zaplanowanych przedsięwzięć.. Ale przede wszystkim to placówki oświatowe mają w ręku klucz najważniejszy: dostęp do działań wychowawczych. Trzeba więc tak modelować młode charaktery, aby od nas, dorosłych, uczyły się pracy i odpowiednich zachowań bez względu na podejmowane jednorazowe akcje. Bo tak naprawdę sprzątanie świata musi trwać przez cały rok.

W  październiku 2008r. trwała – organizowana przez Związek Gmin Zlewni Górnej Baryczy i Starostwo Powiatowe w Krotoszynie – kolejna, IX edycja konkursu ekologicznego: „Zbieramy zużyte baterie”.

Do konkursu przyłączyły się również  dzieci z oddziałów przedszkolnych w ramach realizowanego projektu proekologicznego.

W prowadzonym przeze mnie oddziale sześciolatków przygotowaliśmy do tego celu specjalny, oznaczony pojemnik, do którego dzieci wrzucały zużyte baterie; każdy starał się na miarę swych możliwości wziąć udział w wielkim zbieraniu.

Przy okazji tej akcji w październiku przygotowałam dla sześciolatków zajęcie na temat: „Baterie TAK – baterie NIE”. Podczas tego zajęcia dzieci dowiedziały się, co to jest recykling i jak ważne jest selekcjonowanie oraz przetwarzanie odpadów. Baterie zużywają się w bardzo krótkim czasie i szybko trafiają do koszy. Stwarzają tym samym poważne zagrożenie dla środowiska, ponieważ uwalniają się z nich silnie toksyczne i żrące substancje, takie jak ołów, kadm, rtęć; zatrucie nimi jest dla człowieka śmiertelne.

Dzięki przekazaniu baterii do punktu zbiórki, mogą one zostać poddane procesowi odzysku. Baterie i akumulatory można poddać recyklingowi na różne sposoby: rozdrabniać i rozdzielać na poszczególne elementy, rozpuścić w kwasach lub zasadach, bądź też wytopić metale w temperaturze 1400st.C. Uzyskany w ten sposób materiał można wykorzystać ponownie do produkcji nowej baterii.

Dzięki takiemu postępowaniu zmniejsza się zużycie naturalnych minerałów występujących w przyrodzie. Tym samym chronimy i dbamy o nasze środowisko naturalne.

Następnie zapoznałam dzieci z różnymi rodzajami baterii i ich najczęstszym zastosowaniem. Oglądaliśmy i uruchamialiśmy różne urządzenia (a nawet zabawki), które pracują dzięki bateriom. Sprawdzaliśmy też, które baterie działają (a więc są przydatne i użyteczne – TAK), a które są zużyte i należy je utylizować (selekcja na NIE).

Na zakończenie zajęcia dzieci rysowały ulubioną zabawkę, do której nie potrzeba baterii; jest atrakcyjna i przydatna w zabawie bez użycia baterii. Bawiąc się nią nie musimy stwarzać zagrożenia dla środowiska. Prace dzieci ozdobiły naszą gazetkę ścienną.

Celem powyższego zajęcia – a także całej akcji, którą wsparliśmy w naszej szkole – było:

• Kształtowanie świadomości ekologicznej dzieci poprzez rozumienie zagrożeń dla środowiska;
• Przybliżenie dzieciom zagadnień recyklingu i roli selekcjonowania odpadów oraz odzyskiwania z nich ponownie wartościowych przedmiotów;
• Wdrażanie dzieci do odpowiedzialnych zachowań oraz zachowania ostrożności wobec substancji szkodliwych, toksycznych i nieznanych;
• Uczenie dzieci wyboru zachowań oszczędzających naturalne zasoby środowiska;
• Promowanie zdrowego i ekologicznego stylu życia.

Dzieci z mojego oddziału zebrały do końca października łącznie 719 baterii. Każdy przedszkolak, który wziął udział w akcji, otrzymał dyplom potwierdzający udział w akcji i podziękowanie za ekologiczną postawę. Sprawiłam tym dzieciom ogromną radość. Na nagrody przyznawane przez organizatora nie mieli bowiem szans; tam nagradzani byli uczniowie za ilość. Ja nagrodziłam dzieci za sam fakt udziału w akcji. Doceniłam ich chęć i właściwe podejście do problemu. Myślę, że była to wspaniała lekcja kształtowania dziecięcych postaw. Jestem przekonana, że w kolejnych edycjach konkursu dzieci z jeszcze większym zapałem będą zbierać i oddawać do przetworzenia zużyte baterie.

W ciągu całego roku szkolnego dzieci przedszkolne uczestniczyły w cyklu zajęć: „Co to znaczy chronić przyrodę?” Tematyka tych zajęć wypływała z treści literatury dziecięcej, m.in. Marii Kownackiej,  Heleny Bechlerowej czy Danuty Gellnerowej. Zajęcia wzbogacone były bogatym zbiorem zagadek o tematyce przyrodniczej i ekologicznej.

W sali sześciolatków założyliśmy „Kącik Ciekawej Książki”; wśród pozycji literatury nie mogło zabraknąć książek o przyrodzie. Część z nich przyniosłam z własnego księgozbioru, część pozycji literatury przynosiły dzieci lub wypożyczaliśmy czasowo ze szkolnej biblioteki. Z bogatego i zmieniającego się księgozbioru atlasów, albumów i opowiadań mogły korzystać dzieci podczas zabaw czy zajęć dowolnych, sięgaliśmy też po książki w wolnej chwili, by poczytać maluchom w ramach akcji: „Cała Polska czyta dzieciom”.

W ramach wewnątrzgrupowej akcji: „Grosik” zbieraliśmy pieniążki, za które zakupiliśmy do kącika dwie książki o przyrodzie: „Zwierzęta lasów tropikalnych” i „Zwierzęta kół podbiegunowych”.

Poznana literatura o tematyce przyrodniczej umożliwiła dzieciom łatwy wybór wierszy na przedszkolny konkurs recytatorski : „Przedszkolak potrafi...”. Bohaterami większości wierszy recytowanych przez dzieci były zwierzęta i rośliny (m. in. „Psie smutki”, „Na straganie”, „Rzepka”, „Kłopoty Burka z podwórka” i in. ). Konkurs cieszył się dużym zainteresowaniem zarówno dzieci, jak i rodziców. Finaliści wystąpili podczas Festynu Szkolnego.

Z bogatego repertuaru piosenek dla dzieci zaplanowaliśmy naukę utworów o tematyce ekologicznej: „Ekologia”, „Żyj z przyrodą w zgodzie” i „Nasza Ziemia”. Ten ostatni utwór kwartet wokalny z grupy sześciolatków zaprezentował podczas Otwartego Przeglądu Piosenki Przedszkolaka w Koźminie Wielkopolskim, otrzymując ogromne brawa zebranej publiczności.   

Każde działanie podejmowane w ramach projektu nie mogło nie pozostawić trwałego śladu w postaci prac artystycznych dzieci. Kilkoro dzieci z grup starszych wzięło udział w konkursie plastycznym o tematyce ekologicznej: „Spotkanie z drzewem”. Jego celem było kształtowanie zachowań proekologicznych i zainteresowanie dzieci światem przyrody ożywionej  oraz  odzwierciedlanie swej wiedzy przyrodniczej w twórczości plastycznej.      

Wiosną wszystkie sześciolatki wzięły udział w wystawie plastycznej: „Moje prawo do czystego powietrza” zorganizowanego w szkolnym gabinecie lekarskim. Wystawa była częścią programu: „Moje dziecko idzie do szkoły” realizowanego we współpracy z higienistką szkolną i TSSE w Krotoszynie. Wystawa miała na celu  promowanie zdrowego trybu życia przez wskazywanie na szkodliwość nałogów oraz  przypomnienie o prawie dziecka do życia w czystym powietrzu.  Włączając  rodziców i inne osoby dorosłe w kampanię na rzecz zdrowia  i zagwarantowania dzieciom warunków do prawidłowego rozwoju, staraliśmy się zrobić ogromny krok naprzód w wychowaniu proekologicznym.

Podczas całorocznych zajęć dzieci   były zachęcane do rozwijania zainteresowań światem przyrody zarówno w bezpośrednim kontakcie, jak i poprzez bogate środki dydaktyczne. Od jesieni do wiosny wszystkie grupy przedszkolne odbywały spacery w najbliższej okolicy poznając różne gatunki drzew, roślin i krzewów, podpatrując zwierzęta i owady. Poznaliśmy też dokładnie tajniki pięknego ogrodu przyszkolnego w cyklu obserwacji „Przedszkolny ogród bez tajemnic”. To wtedy właśnie dzieci po raz pierwszy dowiedziały się, co to jest pigwa, jak wyglądają jej owoce, a wiosną odkryć, że dużo przyjemnego cienia daje nam czeremcha. Podczas tych wędrówek organizowałam straszakom „ekologiczne zgadule”, czyli zagadki dotyczące świata przyrody. W akcji tej współpracowaliśmy także z nauczycielką przyrody z naszej szkoły, która służyła nam pomocą w trudnych i wątpliwych sytuacjach.

Interesowała nas także przyroda nieożywiona. Zbieraliśmy kamienie, kamyki i patyki, aby z nich stworzyć „galerię kamiennych twarzy”.

Przez cały rok szkolny dzieci – zachęcane przez nauczycielki – zbierały wycinki z gazet, które następnie w grupach zamieniły się w piękne albumy przyrodnicze. Niektóre dzieci przynosiły nawet ciekawe zdjęcia wykonane przez rodziców podczas spacerów. W ten sposób powstały albumy o zwierzętach leśnych, gospodarskich, owadach, kwiatach chronionych, a nawet o ulubionych zwierzątkach hodowanych w domu. Albumy ozdobiły przez pewien czas szkolną świetlicę, a przed wakacjami oddaliśmy je do szkolnej czytelni (aby nie stwarzać problemów z podziałem prac wykonanych zespołowo).

Na kanwie utworu muzycznego: „W ogrodzie” powstał w sali sześciolatków kącik roślin i ptaków chronionych, do redagowania którego włączyłam także dzieci. Poprzez chochliki, czyli błędy w opisach okazów, aktywizowałam dzieci do myślenia, spostrzegania i utrwalania nazw prezentowanych tam elementów przyrody chronionej.

W ramach akcji: „Cała Polska czyta dzieciom” czytałam dzieciom z połączonych grup utwory w swej treści propagujące zdrowy i przyjazny stosunek do przyrody; poznaliśmy m. in. „Najpiękniejszy pałac” Cz. Janczarskiego czy „Bajkę o smutnym mieście” G. Dękiewicza. Na zakończenie każdego wspólnego spotkania uczyliśmy się piosenki do ekologicznej wersji zabawy: „Stary niedźwiedź”. Przydała się potem podczas spektaklu na zakończenie projektu.

Pod koniec maja zaplanowaliśmy wspólną wycieczkę przedszkolaków do  Mini – ZOO w Przygodzicach, gdzie dzieci mogły z bliska zobaczyć i dotknąć wiele gatunków zwierząt i ptaków. Z największym zachwytem dzieci oglądały strusie; po wycieczce mieliśmy okazję wzbogacić swą wiedzę o tych ptakach przeglądając m. in. atlasy zwierząt i wydruki z „Encyklopedii multimedialnej”.

Od wczesnego przedwiośnia żyliśmy „z przyrodą w zgodzie” jedząc wyhodowane własnoręcznie w kąciku przyrody nowalijki: młode listki pietruszki i szczypiorek.

Samą zaś wiosnę powitaliśmy również na sposób ekologiczny. Kukłę symbolizującą odchodzącą zimę wykonaliśmy częściowo ze śmieci. W ten sposób wykonaną marzannę spaliliśmy następnie w szkolnej kotłowni. Korzyść była podwójna: posprzątane śmieci i czysta woda, w której nic nie topiliśmy.

Podsumowaniem całorocznych zmagań w zakresie ochrony środowiska było wystawienie sztuki teatralnej pt. „Zielony Kapturek” przez przedszkolny teatrzyk WESOŁE SKRZATY. Scenariusz do przedstawienia, oparty na motywach znanej bajki, napisałam sama dostosowując treści w nim zawarte do tematyki ekologicznej. Całość opowiadała o złym Wilku-śmieciarzu i mądrej i kochającej przyrodę dziewczynce, należącej do koła miłośników przyrody. Ta siedmioletnia dziewczynka wypowiedziała wojnę Wilkowi, czyli złym i zaśmiecającym las ludziom. Dialogi zachęcały widownię do solidaryzowania z dobrem i potępienia przejawów wandalizmu i konsumpcyjnego zachowania wobec świata przyrody. Na przedstawienie zaprosiliśmy wszystkich chętnych, którym leży na sercu dobro przyrody: dzieci, młodzież i starszych. Ogromne brawa świadczyły nie tylko o tym, że przedstawienie się podobało, ale również – a może przede wszystkim – o tym, że podjęty przez nas temat spotkał się z poparciem i uznaniem innych.

Dlaczego projekt: „Żyj z przyrodą w zgodzie”?

Chodziło mi przede wszystkim o zasygnalizowanie wciąż aktualnego i bolącego problemu dewastacji, niszczenia świata przyrody ożywionej przez człowieka dorosłego, którego świadomość powinna być już dawno ukształtowana. Pracując z małymi dziećmi mam możliwość dotarcia do świadomości człowieka u samego początku rozwoju. Jest to moment najlepszy, aby działać i poprzez te działania kształtować cechy przyszłego dorosłego. Temat ochrony przyrody jest i będzie wciąż aktualny, jak wciąż aktualne są słowa Davida Gatesa: „Musimy nauczyć się dbać o środowisko, w którym mamy żyć. Chodzi tylko o to, czy nauczymy się tego na czas”. Myślę, że czas był najlepszy do podjęcia przeze mnie działań i że moje starania zaowocują w postaci świadomego i w pełni ukształtowanego proekologicznie ucznia szkoły podstawowej.

Bogusława Kukfisz, SP w Mokronosie (oddział przedszkolny)